BEOGRAD – Svjetska ekonomija se suočila u 2022. godini sa “savršenom olujom” višestrukih kriza.
Zdravstvena kriza, koja je izbila 2019. u Kini i zahvatila cijelu planetu, nastavila je da pritiska globalnu ekonomiju i tokom prošle godine, kroz poremećene privredne, logističke i trgovinske tokove.
Novu 2022. dočekali smo s nadom da će kovid pandemija, koja je izbacila iz kolosjeka normalan život građana i preduzeća, biti okončana, ali umjesto toga smo se već u februaru suočili s ratom u Ukrajini, koji je gurnuo svijet u novi period neizvjesnosti.
Oružani sukob u Evropi, najveći od Drugog svjetskog rata, pokrenuo je niz novih kriza – prije svega energetsku i prehrambenu.
Naime, zapadne države su zbog toga uvele tokom minule godine brojne ekonomske i finansijske sankcije Moskvi, pri čemu je Evropska unija donijela čak devet paketa kaznenih mjera, od kojih posljednji 16. decembra.
Kako je Rusija jedan od vodećih izvoznika nafte i prirodnog gasa u svijetu, sankcije su rezultirale vrtoglavim rastom cijena na globalnim tržištima energije.
Cijene hrane su takođe porasle, podstaknute troškovima đubriva i transporta, kao i ruskim blokadama izvoza žitarica iz Ukrajine, koja je veliki proizvođač pšenice. U ekonomskom smislu, ovo je predstavljalo klasični udar na tržišnu ponudu.
Nagli rast cijena ključnih sirovina bio je glavni pokretač inflacije koja je u 2022. dostigla u većini zemalja svijeta višedecenijske rekordne dvocifrene stope. U svim regionima, hrana i gorivo su u prosjeku činili više od polovine inflacije ove godine.
U Evropskoj uniji, indeks potrošačkih cijena je u novembru iznosio 11,1 odsto na godišnjem nivou, što je stopa bez presedana u posljednjih 20 godina.
Rast inflacije se vrlo brzo infiltrirao u svakodnevni život građana svijeta, inicirajući krizu troškova života, krizu gladi, rast siromaštva, a preduzeća su visoke troškove energije i sirovina rješavale smanjenjem proizvodnje i redukovanjem radne snage.
Sve to je dovelo do brojnih štrajkova građana u mnogim zemljama svijeta tokom jeseni, i protesta radnika u privatnom i javnom sektoru koji su zahtijevali da povećanje zarada prati rast troškova života.
Kako bi se se izborile sa galopirajućom inflacijom, vodeće centralne banke su krenule s agresivnim podizanjem referentnih kamatnih stopa, na čelu sa američkim Federalnim rezervama (FED), po cijenu usporavanja privrednog rasta, pa i recesije.
Da bi ukrotila inflaciju, Evropska centralna banka (ECB) je takođe prvi put u posljednjih 11 godina podigla ključnu kamatu u 19-članom valutnom bloku, ali mnogo opreznije od FED-a, vodeći računa da pooštravanje uslova zaduživanje ne odvede evrozonu u novu dužničku krizu.
Godina koju smo ispratili, ostaće upamćena i po tome da je evro pao ispod pariteta prema dolaru, prvi put otkako je stvorena jedinstvena valuta evrozone prije dvije decenije.
Pomračeni ekonomski izgledi u Evropi, posustajanje kineskog privrednog rasta zbog politike nultog kovida, i agresivno zatezanje monetarne politike FED-a, uticali su na jačanje dolara prema korpi rivala, usljed pojačane tražnje investiora za imovinom koja se smatra “sigurnim utočištem”, uključujući dolar.
Sve u svemu, godina iza nas je bila teška i opterećena geopolitičkim tenzijama i ekonomskim nedaćama. Nažalost, ekonomski analitičari i eksperti upozoravaju da će 2023. biti još teža za globalnu ekonomiju.
Zbog rata u Ukrajini, čiji se kraj ne nazire, i produženog privrednog usporavanja Kine, Međunarodni monetarni fond je procijenio da će globalni rast u 2023. iznositi samo dva odsto, ili čak manje.
To bi bilo prvi put od finansijske krize 2008, da svjetski bruto domaći proizvod zabilježi tako spor tempo rasta, izuzimajući pad u 2020. godini zbog pandemije. (Tanjug)
