SARAJEVO, BANJALUKA – U nepuna tri mjeseca ove godine u nekoliko akcija više nadležnih institucija širom BiH zaplijenjeni su cigarete i duvan u vrijednosti od gotovo tri miliona KM, što je 50 odsto više od ukupne vrijednosti zapljena tih proizvoda čitave prošle godine. Da nastavi tim tempom do kraja godine, država bi zaplijenila gotovo šest puta više švercovanih duvanskih proizvoda nego prošle godine, što upućuje na početak ozbiljne namjere borbe protiv šverca, kao jednog od najvećih privrednih problema u BiH.

U okviru akcije “Trokadero”, koju je sproveo MUP Republike Srpske, početkom marta pronađeno je i oduzeto 192.500 kutija cigareta bez akcizne markice vrijednosti 1,05 miliona KM, a samo nekoliko dana prije na granici sa BiH zaustavljen je kamion u kojem se nalazilo 585 kartonskih kutija sa 292.000 kutija cigareta, čija je vrijednost viša od 1,6 miliona KM. Ova zapljena na granici jedna je od najvećih u posljednjih desetak godina.

Stručnjaci u BiH smatraju da ovako velike zapljene s jedne strane potvrđuju procjene o velikim razmjerama crnog tržišta, ali na određen način i na buđenje institucija koje se treba da se bore sa ovim problemom, jer, kako ističu, prihodi u budžetu od cigareta i duvana godinama padaju.

“Posljednje velike zapljene govore o razmjerama crnog tržišta, ali i o većem angažmanu institucija u suzbijanju tog crnog tržišta, jer su prihodi budžeta na svim nivoima pali. Stotine miliona maraka manje u budžetima po osnovu akciza na duvan i duvanske proizvode sigurno su dodatno alarmirale kontrolne organe pa su učestale takve akcije”, rekao je Saša Grabovac, izvršni direktor Udruženja ekonomista SWOT.

Iako bi, zbog velikog pada prihoda u budžetima na svim nivoima, borba protiv crnog tržišta duvana i duvanskih prerađevina trebalo da bude prioritet, čini se da se institucije tek bude. Do prije nekoliko mjeseci, Uprava za indirektno oporezivanje BiH praktično je bila jedina institucija koja se hvatala ukoštac sa švercerima i krijumčarima duvana. Odnedavno se sve aktivnije uključuju institucije poput SIPA, raznih inspektorata i policijskih uprava, što se odmah vidi na rezultatima zapljena.

I Miro Džakula, direktor UIO, nedavno je u intervju “Nezavisnim” rekao da bi bilo dobro da se “entitetske institucije i tržišne inspekcije koje su zadužene za otklanjanje rada na crno i oduzimanje robe bez porijekla uključile u te aktivnosti”.

Kada je riječ o samim inspekcijama, u Inspektoratu Republike Srpske kažu da se u registrovanim prodajnim objektima, marketima i prodavnicama u pravilu ne zatiče roba bez porijekla te da se u pravilu radi o fizičkim licima koja duvan prometuju na pijacama i tržnicama i u manjim količinama od jednog do dva kilograma ili nekoliko paklica cigareta, a koje inspektori zatiču na licu mjesta.

“Licima koja su nelegalno prometovala duvan i duvanske prerađevine izricane su kazne putem prekršajnih naloga u skladu sa odredbama Zakona o duvanu i Zakona o trgovini”, kažu iz Inspektorata Srpske.

Slična su iskustva i inspektora Federalne uprave za inspekcijske poslove.

“Višegodišnja iskustva pokazuju da se takve cigarete i ostali duvanski proizvodi najčešće prodaju na pijacama i u uličnoj prodaji”, rekli su za “Nezavisne” iz Federalne uprave za inspekcijske poslove.

U Inspektoratu Brčko distrikta rekli su nam da su prošle godine oduzeli 2.592 paklice cigareta, te 19,75 kg duvana.

“Uglavnom se radi o fizičkim licima bez ovlaštenja za promet. Tržišna inspekcija radila je kontrole u transportu i promet na uličnoj prodaji. Razlog oduzimanja u inspekcijskim nadzorima, kada je riječ o prometu duvana i cigareta jeste promet te robe bez dokumentacije, odnosno isprava o nabavci, i subjekti nadzora nisu imali ovlaštenja za promet cigareta i duvana”, naveli su za “Nezavisne” iz Inspektorata Brčko distrikta.

Koliko su velike zapljene u posljednjih nekoliko mjeseci, možda najbolje govore podaci o zapljenama duvana i duvanskih prerađevina tokom prošle godine. U samo dvije akcije u februaru i martu zaplijenjena je roba vrijedna gotovo tri miliona KM, a UIO tokom cijele prošle godine zaplijenila je cigarete, rezani duvan, ručno punjene cigarete i duvan u listu ukupne vrijednosti 2,4 miliona KM.

Tokom prošle godine, pripadnici Granične policije (GP) BiH zaplijenili su i privremeno oduzeli 86.435 kutija cigareta bez akcizne markice i oko 604 kg duvana.

“Glavni razlog oduzimanja su krivična djela nedozvoljeni promet akciznih proizvoda, za šta je predviđena kazna zatvora od šest mjeseci do pet godina, zatim nedozvoljeno skladištenje robe, za koje je predviđena novčana kazna ili kazna zatvora do tri godine, te krivično djelo krijumčarenje, za koje je predviđena kazna zatvora od šest mjeseci do pet godina”, pojasnili su iz GP BiH.

SIPA je pak samo u protekloj godini otkrila i privremeno oduzela 28.174 kutija cigareta bez akciznih markica, 32.400 komada ručno punjenih cigareta, 727 kilograma rezanog duvana i 420 kilograma duvana u listu, a na koje nisu bile plaćene akcize.

Za razliku od ostalih institucija, u Federalnoj upravi policije (FUP) rekli su nam da tokom 2020. godine nije bilo zapljena duvanskih proizvoda, odnosno duvana i cigareta, ali je bilo godinu ranije.

“Tokom 2019. godine pod nadzorom Tužilaštva BiH, a na osnovu naredbi Suda BiH, realizovana je operativno taktička akcija ‘Akciza’ te je oduzeto 1.274,4 kg duvana (518,5 kg rezanog i 755,9 kg u listu) i manja količina cigareta bez akciznih markica, kao i dvije mašine za rezanje duvana i nekoliko manjih mašina za pakovanje cigareta”, podsjećaju iz FUP-a. (Nezavisne)