BERLIN – Potrošnja se povećava, Azija kupuje naveliko, Rusi zavrću ventil, a u vjetroparkovima vjetar slabije duva – to su razlozi energetske krize koja se pomalja pred Evropom, ocjenjuje radio Dojče vele (DW).

Posljedice su, kako navodi, jasne: grijanje i struja su skuplji, a prijete i nestašice.

Širom Evrope dramatično su porasli računi za struju za domaćinstva i preduzeća. Tokom ove godine, cijena se stalno povećavala, ali je najzapaženiji skok bio u septembru. Samo ovog mjeseca veleprodajne cijene električne energije u Njemačkoj porasle su za skoro pedeset odsto.

Glavni uzrok je globalna nestašica gasa, čime se cijena prirodnog gasa u Evropi od početka godine učetvorostručila. Čini se da se situacija pogoršava i mnoge vlade se plaše nestanka struje uoči neizbježnog skoka potražnje tokom zime.

U Ujedinjenom Kraljevstvu su najveće energetske kompanije zatražile od vlade paket hitne pomoći. Pet manjih dobavljača već je prestao sa radom u posljednjih mjesec dana, zbog nemogućnosti da plate energiju kojom je trebalo da snabdijevaju preduzeća. Drugi strahuju da bi narednih dana i nedjelja moglo isto da im se desi.

U Španiji je vlada već usvojila hitan zakon o smanjenju visokih računa za energiju za potrošače preusmjeravanjem dobiti od energetskih kompanija. Italija ove sedmice predstavlja paket podrške domaćinstvima u iznosu od 4,5 milijardi evra, dok je Francuska uvela subvencije za milione domaćinstava sa niskim prihodima.

Prema Verivoksu 32, onlajn-platformi za poređenje cijene energije, cijene su u Njemačkoj u septembru i oktobru porasle u prosjeku za 12,6 odsto. Prema njihovim podacima, takvo povećanje predstavlja 188 evra dodatnih troškova grijanja godišnje za jednu porodičnu kuću.

Jedan od uzroka nestašice je taj što Evropa svoju energiju dobija iz različitih izvora, pri čemu prirodni gas čini oko 20 odsto. Pojedine zemlje se više oslanjaju na gas od drugih. U Njemačkoj se skoro polovina domaćinstava grije na gas.

Takođe, na nestašicu gasa su u velikoj mjeri uticale vremenske prilike. Prošla zima u Evropi bila je neobično hladna, zbog čega su se iscrple zalihe gasa. Obično bi se gas dopunjavao tokom proljeća i ljeta u pripremi za sljedeću zimu, ali je jedan od najhladnijih aprila u dve decenije dodatno otežao snabdijevanje.

Zatim je tu i pitanje ruskog gasa. Ruski energetski gigant “Gasprom”, koji u snabdijevanju Evrope gasom učestvuje sa čak jednom trećinom, uporno je odbijao da poveća isporuke. Neki komentatori nagađaju da je Rusija obustavila isporuke gasa kako bi izvršila pritisak na EU da što pre pusti u rad gasovod Sjeverni tok 2.

Nedavno je Dmitrij Peskov, portparol Kremlja, rekao je da će novi gasovod „značajno uravnotežiti parametre cijena prirodnog gasa u Evropi“.

Postoje i drugi faktori koji pogoršavaju problem. Neobično jake vrućine u Aziji prouzrokovale su povećanu potražnju za klima-uređajima i, kao rezultat toga, povećanu potrošnju električne energije, iscrpljujući dodatno zalihe prirodnog gasa.

Problema je bilo i sa alternativnim rješenjima, poput tečnog gasa. Potražnja za tečnim prirodnim gasom brzo raste širom svijeta, posebno u Aziji, usljed brzog ekonomskog rasta i povećanja stanovništva. To je pogodilo snabdijevanje u Evropi, pri čemu je uvoz ove godine pao u odnosu na prošlu.

Još jedna alternativa je ugalj, ali je i njegova cijena sada rekordno visoka, djelimično zbog gasne krize, ali i zbog sve strožih politika EU za sprečavanje klimatskih promjena.

Klimatske politike EU za period 2030/50. pokazale su da je Unija postavila ambiciozne ciljeve za korišćenje obnovljive energije. U EU je 2019. udeo potrošene energije koja dolazi iz obnovljivih izvora bio 19,7 odsto. Cilj je da se ova potrošnja do 2030. poveća na 32 odsto.

Ali, nedavno je nastao problem i sa obnovljivim izvorima energije. Energija vjetra je posljednjih godina najveći proizvođač električne energije u Njemačkoj, ali je udio njene potrošnje pao sa 29 odsto na 22 odsto u prvoj polovini 2021. Na to je uticalo neobično mirno vrijeme, odnosno odsustvo vjetra u vjetroparkovima.

Sve to je sada dovelo do evropske energetske krize i optužbi da su klimatske politike EU krive za ovaj problem, kao i da je prelazak na klimatski neutralnu budućnost preskup za potrošače.

U Evropskom parlamentu je prošle nedjelje, tokom rasprave o predlozima Evropske komisije za plan pod nazivom „Fit za 55“, kojim se predviđa smanjenje štetnih emisija za 55 odsto, nekoliko evropskih poslanika izrazilo ljutnju građana zbog toga kako politike protiv klimatskih promjena utiču na cijene energije.

Međutim, Frans Timermans, evropski komesar za klimatska pitanja, odbacuje ove optužbe i ističe da je nedostatak gasa primarni razlog energetske krize, kao i da su povećani troškovi samo ojačali argument za brzi prelazak na obnovljive izvore.

Opšta slika je veoma složena, mada je sve jasno kada su u pitanju potrošači širom Evrope. Grijanje i električna energija su poskupieli. Scenario koji vlade očajnički žele da izbiegnu pred zimu je nestašica struje, kako za potrošače tako i za preduzeća.

Blaga zima bi sigurno riješila mnoge probleme, kao i jači vjetrovi. Takođe, ako bi Rusija povećala isporuke gasa – bilo kroz postojeće gasovode ili preko još neaktiviranog Sjevernog toka 2 – onda bi cijene verovatno pale.

Ako se to ne dogodi i ako ova evropska zima bude hladna kao i prošla, energetska kriza bi mogla da preraste u glavni problem u EU. Građani i kompanije polako osjećaju zimu, zaključuje se u prilogu Dojče velea.