BANJALUKA – Broj preduzeća u BiH kojima su blokirani računi zbog kašnjenja otplate kredita, poreskih dugovanja ili dugova dobavljačima iz dana u dan se povećava. Prema podacima Centralne banke BiH trenutno je blokirano više od 30.000 računa firmi, što je za oko 6.000 više nego lani. Samo u Srpskoj, zbog neplaćanja poreza, Poreska uprava RS trenutno je “preuzela” račune 3.410 firmi. 
To znači da na desetine hiljada radnika ne prima platu, povećava se iznos duga prema bankama, kao i međusobna dugovanja preduzeća.
Poslodavci upozoravaju da blokada jedne firme sa sobom u dubiozu vuče na desetine drugih privrednika, čime se epidemija nelikvidnosti samo pospješuje.
– Ako je PU blokirala više od 3.000 firmi, u Federaciji je takvih duplo više, što znači da je država ojadila najmanje deset hiljada firmi. Ostali su blokirani zbog neplaćanja drugim firmama ili bankama. To je dokaz opšte nelikvidnosti i nedostatka zdravog novca na tržištu – objašnjava predsjednik Udruženja poslodavaca RS Ranko Milić.
On napominje da država privredu doživljava kao “kravu muzaru iz koje dok može izvlači, a kada ona padne, ide na klanje”. Međutim, blokada 30.000 firmi nije u interesu države, jer gubi poreskog obveznika, indirektno blokira sve njegove partnere, povećava broj nezaposlenih i smanjuje potrošnju.
– Ne tvrdim da među blokiranima nema i onih kojima zaista treba blokirati račune, ali isto tako u naplati poreza ima i povlašćenih. U razvijenim zemljama u poreskim upravama postoje finansijski stručnjaci koji dođu u firmu, pregledaju stanje i pomognu da se privrednik održi na nogama, a porezi naplate. Kod nas se država namiruje po svaku cijenu, bez obzira što i ona nama duguje pozamašne sume – napominje on.
S druge strane, poreznici su u pokretanju prinudne naplate – ekspresni. U RS u toku je 42.085 postupaka prinudne naplate za ukupan iznos poreskih dugovanja od 241,3 miliona KM. Od toga je u sedam mjeseci ove godine pokrenuto 15.787 postupaka zbog duga od 53,6 miliona KM, ali je naplaćeno „svega” 11,3 miliona KM. Milić napominje da PU rado poseže za prinudnom naplatom, jer se tako dug uvećava za još oko deset odsto.
– Taj dodatni iznos iz perspektive poreskih službenika nije ništa, ali mi se ubijamo od posla da obezbjedimo zaradu od par procenata – kaže on.
Kao primjer vrtoglavog pada privrede, navodi slučaj trgovačke firme koja je prije tri godine imala dnevni pazar 50.000 KM, a danas ne može da navuče ni 5.000.
– To znači da je promet pao deset puta. Taj poslodavac nije zaboravio kako se radi, jer ono što je znao prije tri godine zna i danas, ali su se uslovi poslovanja drastično promijenili – navodi Milić.
Poseban problem su banke
– U razvijenim zemljama pravilo je da dobru privredu prate banke. Međutim, kod nas se kredit odobrava samo onima koji imaju odličan protok novca, veliku dobit, dobar odnos potraživanja i obaveza i čvrste garancije. Drugim riječima, kredit se odobrava onda kada firma dokaže da joj taj kredit i ne treba – zaključuje Milić.
Da će se kriza privrede i nelikvidnosti do kraja godine još produbiti, potvrđuju i analize Šparkase banke. Očekuju pad izvoza, novi talas stečaja, rast nezaposlenosti i budžetskog deficita.
– O ozbiljnosti situacije ukazuju i izvještaji preduzeća u BiH prema kojima su u prvih šest mjeseci ove godine imali pola milijarde evra gubitka, koliko za cijelu prošlu godinu. Nažalost, procjene su da će se ovaj trend nastaviti i do kraja godine, što bi moglo povećati broj nezaposlenih u BiH za novih 20.000 ljudi – ocjenjuju bankari.
U Srpskoj svako nekom duguje
Na tržištu RS zarobljeno je oko 3,8 milijardi KM, koliki je prema procjenama Privredne komore RS ukupni iznos nenaplaćenih potraživanja preduzeća. U taj dug spadaju potraživanja domaćih firmi jednih prema drugima, potraživanja od inokupaca i međusobna dugovanja povezanih pravnih lica. Domaće firme samo od kupaca u inostranstvu u 2010. godini potraživale su oko 364,5 miliona KM. Istovremeno, preduzeća u RS jedna drugima duguju ukupno 2,4 milijarde KM, a bankama dodatne dvije milijarde KM.
