NJUJORK – Samo pet preduzeća iz BiH našlo se na listi vodećih 100 firmi u Jadranskoj regiji rangiranih po visini prihoda od prodaje u prošloj godini, koju je objavila globalna revizorsko-konsultantska kuća “Deloitte”. 
Uz slabu zastupljenost bh. privrede u konkurenciji Srbije, Hrvatske, Slovenije, Makedonije i Crne Gore, preduzeća iz BiH koja su se našla na listi zauzimaju i prilično loše pozicije.
Najbolje kotira “Elektroprivreda BiH”, koja je sa prošlogodišnjim prihodom od 445 miliona evra zauzela 53. poziciju na listi. Sedam pozicija niže nalazi se “ASA Prevent” iz Sarajeva sa prošlogodišnjom prodajom vrijednom 408 miliona evra. Među bh. predstavnicima slijede dvije kompanije iz metalskog sektora “ArcelorMittal” i “Aluminij” Mostar, koje zauzimaju 74, odnosno 86 poziciju. Bh. ogranak najvećeg svjetskog proizvođača čelika prošle godine je od prodaje inkasirao 367 miliona evra, dok je “Aluminij” plasirao proizvode u vrijednosti od 319 miliona evra. Iz BiH na listi se našao još “BH Telecom”, koji je sa 298 miliona KM prihoda iz 2008. godine zauzeo 98. mjesto.
Vodeća kompanija Jadranske regije je hrvatski koncern “Agrokor” sa prošlogodišnjim prihodima od prodaje u iznosu od 3,83 milijarde evra. “Agrokor” je iza sebe ostavio tri naftne kompanije – hrvatsku INA (prihod u 2008. godini 3,76 milijardi evra), Naftnu industriju Srbije (3,71) i slovenački “Petrol Group” (2,95). Među deset najvećih dominiraju slovenačke kompanije, a ispod “Petrol Groupa” plasirali su se redom trgovački centar “Mercator”, distributer goriva “Petrol” i “Poslovni sistemi Mercator” – krovna kompanija trgovačkog centra “Mercator”. Na osmoj poziciji je “Elektroprivreda Srbije”, slijedi “Delta M” najveća članica srbijanskog “Delta Holdinga”, a listu deset najvećih zatvara hrvatski maloprodajni lanac “Konzum”. Najbolje pozicionirana makedonska kompanija je “Okta” na 37. mjestu, dok je “Elektroprivreda Crne Gore” jedini predstavnik te zemlje i zauzima pretposljednje mjesto.
Najveći broj kompanija dolazi iz Slovenije (38), a po zastupljenosti slijede Hrvatska (30), Srbija (23), dok Makedonija ima tri predstavnika. Na listi dominiraju firme iz sektora prodaje i proizvodnje robe široke potrošnje (34) i energetike (29). Ukupni prihodi od prodaje preduzeća iz energetskog sektora porasli su za 22 odsto na godišnjem nivou, što je znatno više od prosječne stope rasta od 16 odsto, koji su ostvarile sve kompanije s liste.
“Agrokor” je ostvario najveći godišnji rast prihoda od čak 36 odsto, a nešto manji skok imala je “Delta M” – 35 odsto. Sve kompanije iz BiH, izuzev “Aluminija”, ostvarile su u 2008. rast prihoda od prodaje u poređenju s prethodnom godinom. Zanimljivo je da ni “Aluminij” nije bio u crvenom, jer je u 2008. imao identične prihode od prodaje kao i 2007. godine.
U “Deloittu” kažu da se globalna ekonomska kriza značajno odrazila na Jadransku regiju, a time i na poslovanje preduzeća.
“Posljedice globalne finansijske krize počele su se u ekonomijama zemalja regije osjećati u posljednjem kvartalu 2008. godine. Trenutno se čini vjerovatnim da će bruto društveni proizvod (BDP) u regiji tokom 2009. godine pasti između tri i šest odsto, što je ubjedljivo najslabiji godišnji rezultat još od ranih devedesetih godina prošlog vijeka. Uprkos različitim strukturama ekonomija u regiji, stopa smanjenja njihovog BDP-a biće slična”, kaže Ivica Krešić, direktor u Odjelu za finansijsko savjetovanje u “Deloitteu”.
Talas optimizma pokrenut tokom ljeta, dodaje Krešić, ipak, raste i dodaje da će ekonomije u regiji uskoro dosegnuti dno i početi sa sporim oporavkom tokom 2010. godine. Dugoročnije gledajući, smatra on, Jadranska regija će i dalje ostati zanimljiva za investitore.
Dvije banke iz BiH među vodećim
Raiffeisen banka i UniCredit banka Mostar jedina su dva predstavnika BiH na listi 25 najvećih banaka regije po ukupnoj aktivi. Na kraju prošle godine ukupna aktiva Raiffeisen banka iznosila je 2,18 milijardi evra, što je ovu banku svrstalo na 15. poziciju. UniCredit banka Mostar 2008. je završila s ukupnom aktivom od 1,69 milijardi evra, što ju je pozicioniralo na 21. mjesto. Obje banke iz BiH ostvarile su u 2008. značajan rast aktive u odnosu na prethodnu godinu.
Najveća banka u Jadranskoj regiji je slovenačka grupacija Nova Ljubljanska banka (NLB) sa prošlogodišnjom aktivom u iznosu od 1,89 milijardi evra, a slijede Zagrebačka banka (1,42 milijarde) i Privredna banka Zagreb (973 miliona). Najviše banaka dolazi iz Hrvatske i Slovenije – po devet, a slijedi Srbija sa pet i BiH sa dvije. Nijedna banka iz Makedonije i Crne Gore nije uspjela da se probije na listu 25 najvećih u regiji.
U “Deloittu” kažu da je bankarski sektor u regiji zabilježio rast aktive, ali je on sporiji nego proteklih godina. Ističu da su u svim zemljama regije primjetni neki svjetski trendovi, koje je prouzrokovala globalna finansijska kriza, poput pada kreditiranja.
“Iako je ekonomski šok koji je regija doživjela nedvojbeno bio značajan, ni u jednoj zemlji nije došlo do panike. Bankarski sektor je i dalje relativno dobro kapitalizovan i nije zabilježen slučaj značajnijeg sloma neke banke u regiji”, kaže Ivica Krešić.
“Sarajevo-osiguranje” usamljeno
Jedini predstavnik BiH među 25 najvećih osiguravajućih kuća u regiji je “Sarajevo-osiguranje”, koje zauzima posljednju poziciju sa 27 miliona evra bruto premije obračunate u 2008, što je na nivou iz 2007. godine.
Ubjedljivo najveća osiguravajuća kompanija u regiji je slovenačka “Triglav Grupa” sa godišnjom premijom od 1,02 milijarde evra, a slijede “Croatia osiguranje” iz Hrvatske (498 miliona) i “Adriatic Slovenica” iz Slovenije (257 miliona). Iako slovenačke osiguravajuće kuće dominiraju u vrhu liste najviše predstavnika ima Hrvatska – 11. Slijedi Slovenija sa devet, Srbija sa četiri i BiH sa jednom osiguravajućom kućom, dok makedonskih i crnogorskih predstavnika nema na listi.
