BANJALUKA – Vlada Republike Srpske promijenila je pravila kreditiranja Investiciono razvojne banke tako što je na sebe preuzela ekskluzivno pravo odlučivanja ko ima pravo na zajam. Prvi zainteresovani korisnik nove kreditne linije je „Alumina“ ćerka firma zvorničke Fabrike glinice „Birač“ čiji zahtjev iznosi pet miliona KM.
Vlada je, u funkciji Skupštine akcionara IRB-a, ukinula kreditnu liniju „Zajmovi za zdravstvene ustanove“ koja je poslužila samo da Klinički centar Banjaluka 28. marta ove godine dobije kredit od 10 miliona KM.
Umjesto ove kreditne linije Vlada RS je, izmjenom Pravila plasmana IRB-a 25. septembra uvela, kreditnu liniju „Zajmovi za pravna lica koja odredi Vlada RS“.
Prvi zahtjev za korištenje sredstava Fonda za razvoj i zapošljavanje RS, kojim upravlja IRB RS dostavila je zvornička „Alumina“ 11.novembra ove godine, a glasi na 5 miliona KM. Plasman sredstava vrši se direktno, bez finansijskog posrednika.
Druga novina koja je uvedena izmjenjenim Pravilima plasamana je da pravna lica, zajmovima od IRB po prvi put mogu da plaćaju i dospjele obaveze kako prema državi tako i prema dobavljačima, štoje značajno proširenje namjene u odnosu na dosadašnju mogućnost finansiranja isključivo osnovnih/ obrtnih sredstva.
Uvođenje opcija da se dobijenim zajamovima plaćaju i dospjele obaveze prema dobavljačima i poreske obaveze ukazuje da su ti potencijalni korisnici u finansijskim problemima jer imaju dospjele obaveze koje ne mogu izmiriti iz redovnog poslovanja nego su im za to potrebna kreditna sredstva, ali i da se iz javnih sredstava (sredstva fondova kojima upravlja IRBRS) od sada finansiraju obaveze prema državi.
Povećan je i period otplate zajmova „posebnim pravnim licima“ na deset godina, sa pet godina, koliko je važio za zdravstvene ustanove.
Direktorica IRB Snežana Vujnić kaže da se izmjenom Pravila plasmana zapravo sva pravna lica u RS stavljaju u ravnopravniji položaj, što do sada nije bio slučaj.
„Pravo na zajmove su imale samo zdravstvene ustanove što nije bilo korektno za ostala pravna lica u RS. Sada je to promjenjeno“, kaže Vujnić. Ona ističe da je slična situacija i sa uvođenjem opcije da se zajmovima mogu plaćati i poreske obaveze, jer su to pravo do sada imali samo poljoprivredni proizvođači.
Vujnić ne vidi ništa sporno u tome što Vlada određuje kojim pravnim licima će biti odobren zajam, naprotiv kaže da je uloga Vlade, kao u cijelom svijetu, da koristi razvojne banke kao jedan od instrumenata države za razvoj privrede. „Vlada RS u funkciji Skupštine akcionara RS ima puno pravo da donosi o tome odluke, na osnovu prethodno pribavljenoj mišljenja IRB i resornog ministarstva“, kaže Vujnić odbacujući da se ovde radi o preuzimanju nadležnosti IRB-a.
Ekonomisti: Proširivanje spiska podobnih
Davanje zajmova pravnim licima koja odredi Vlada otvara niz pitanja zašto je to urađeno i kako će biti korišteno. Zamjena zajmova „zdravstvenim ustanovama“ sa „pravnim licima koje odredi Vlada RS“ pokazuje da se proširuje kategorija podobnih korisnika bez jasnog kriterijuma za selekciju. To mogu biti pravna lica i iz javnog i iz privatnog sekora, smatraju ekonomisti i bankari sa kojima smo razgovarali.
Oni kažu da zajmovi, odnosno direktan plasman IRB-a, bez finansijskog posrednika govori da određena pravna lica nisu podobna za kreditiranje od strane komercijalnih banaka i da kompletan rizik plasmana snosi IRB RS. U izmjenjenim Pravilima plasmana ostavljena je mogućnost „preklapanja“ „zajmova pravnim licima koje odredi Vlada RS“ sa drugim kreditnim linijama, što otvara pitanja opravdanosti ovih zajmova i posebno nivoa rizika koji preuzima IRB RS.
Sada je odgovornost IRB „prebačena“ na Vladu RS. IRB će odraditi tehnički dio plasmana, neće snositi odgovornost za plasman jer ga može podvesti pod „realizacija odluka Vlade RS“, odnosno Vlade Republike Srpske kao višeg organa (Skupštine akcionara).
Upitna je i kontrola direktnih plasmana, bez finansijskog posrednika. Naime Agencija za bankarstvo RS vrši nadzor samo nad bankama, a pošto IRB RS ne podliježe superviziji Agencije, ovakvih direktni plasmani ostaju van bilo kakve kontrole. Kontrolu može da vrši jedino Glavna služba za reviziju javnog sektora čiji su kapaciteti upitni za ovu vrstu kontrole. (Capital.ba)
