SARAJEVO – Monetarna politika Centralne banke BiH predstavlja mješavinu dva koncepta od kojih jedan podrazumijeva diskrecionu monetarnu politiku, a drugi monetarnu politiku zasnovanu na jasno definisanim pravilima.
U analizi monetarne politike, Centralna banka BiH navodi da prvi koncept podrazumijeva monetarnu politiku s diskrecionim pravom primjene monetarnih instrumenata, odnosno stope obavezne rezerve. Drugi, koji je preovlađujući, zasnovan je na fiksnom deviznom kursu i automatskoj konverziji stranih sredstava plaćanja u domaća.
Obavezna rezerva se u BiH primjenjuje od 1997. godine kada je uspostavljen aranžman valutnog odbora. U početku je bila primjenjivana na jednostavnom nivou u skladu sa strukturom bankarskog sektora, da bi kasnije tokom godina bila upotrebljavana u kontekstu ekonomskih kretanja u zemlji, odnosno ekspanzije i krize.
– Obavezna rezerva je klasičan instrument monetarno-kreditne politike. U uslovima monetarne regulacije, kakva je na snazi u BiH, obavezna rezerva predstavlja jedini i osnovni instrument monetarne politike Centralne banke BiH. Mehanizam obaveznih rezervi pruža mogućnost Centralnoj banci da u sklopu tekuće monetarne politike kratkoročno reguliše kreditni potencijal poslovnih banaka pomoću visine stope obaveznih rezervi – istakli su u Centralnoj banci BiH.
Osnovica po kojoj se obračunava obavezna rezerva obuhvata širok dijapazon stavki pasive u bilansu stanja banaka koji sadrži elemente od depozitnog novca do dugoročnih depozita.
– Nezavisno od toga kako se odredi osnovica, na užoj ili široj osnovi, cilj njenog regulisanja ogleda se u smanjenju ili povećanju likvidnosti bankarskog sektora. Određivanje osnovice za obračun obavezne rezerve može da utiče na monetarna, pa samim tim i na privredna kretanja u ekonomiji BiH – navode u Centralnoj banci.
Prilikom određivanja politike obavezne rezerve centralna banka polazi od definisanih ciljeva monetarne politike. Ti ciljevi mogu biti visoka zaposlenost, ekonomski rast, stabilnost cijena, stabilnost kamatnih stopa i stabilnost finansijskih tržišta u zavisnosti od ekonomskih prilika u datim okolnostima, što je eksplicitno utvrđeno zakonom.
– Različiti ciljevi zahtijevaju različitu strukturnu politiku obavezne rezerve u okviru ukupnih instrumenata monetarne politike. Obaveznom rezervom može se kreirati stabilna potražnja za saldima rezervi i mnoge centralne banke u razvijenim zemljama koriste obaveznu rezervu u tu svrhu – objasnili su u Centralnoj banci BiH.
Istorija
Koncept obavezne rezerve u bankarstvu javlja se početkom 19. vijeka i osiguravao je likvidnost obaveza banke tako što je data banka kod druge banke polagala rezerve u vidu visoko kvalitetnih i brzo unovčivih sredstava, a najčešće zlata.
U početku je držanje rezervi na ovaj način kod neke druge banke bilo isključivo dobrovoljno i koristilo je kako bi jedna banka prihvatala novac druge, a sve prije početaka korištenja nacionalnih valuta. Banke su izdavale svoje vlastite banknote i rezervama koje su držale kod druge banke osiguravale su konvertibilnost tih banknota. Kako je vrijeme prolazilo, mijenjala se i uloga monetarne politike, a time i obavezne rezerve koja sve manje postaje izvor likvidnosti, a sve više mehanizam kojim se utiče na kreditnu ekspanziju banaka. (Glas Srpske)
