Mala Švajcarska je danas sve ono što mnoge zemlje nisu: i zemlja uravnoteženog državnog budžeta (bez deficita), i ekonomija s spoljnotrgovinskim viškom, i država s deviznim rezervama koje su u visini od gotovo 50 odsto godišnjeg BDP-a!

Autor: Ivo Jakovljević

Valute se isto što i krompiri, učio me je davno jedan moj profesor sa zagrebačke Ekonomije: cijena im zavisi od ponude i potražnje. Ali, dok je u slučaju krompira mnogima sve više-manje jasno, valutni su kursevi velike misterije, a slučaj švajcarskog franka, koji je – usred dosad najslojevitije krize svjetskog kapitalizma i međunarodnih odnosa – ponovno najsigurnija i najprofitabilnija moneta u svijetu, čudo nad čudima.

Jer, iza njegove globalne moći ni danas ne stoji ni veliki broj stanovništva, niti liderska ekonomka mašina, ni najveći izvozni potencijal, pa ni najsofisticiraniji sigurnosni kišobran. Švajcarska je tek 2002. postala članicom Ujedinjenih nacija, a i dalje je izvan Evropske unije, Evropske monetarne unije i NATO saveza, iako u svom unutrašnjem pravnom sistemu uvažava mnoga od najviših kriterijuma tih integracija.

Od ostalih evuropskih zemalja, koje su unazad dvije godine prolazile kroz recesiju ili čak depresiju, Švajcarska se ne razlikuje ni posebnim novim poletom ni tigrastim stopama rasta svog BDP-a – u prvom tromjesečju ove godine ostvarila je rast od samo 0,4 odsto, a u drugom od 3,4 odsto, prema istim tromjesečjima lani, kad je bila u recesiji, kao i većina najrazvijenijih evropskih zemalja. Čak je povećala i stopu nezaposlenosti sa 1,7 odsto u 2008. na 3,8 dsto danas, koliko god da je riječ o toliko niskoj nezaposlenosti, na temelju koje se i dalje smatra ekonomijom s najvišom zaposlenošću u svijetu.

Ali, švajcarski franak je i na evropskim deviznim berzama i u Hrvatskoj, unazad 20 mjeseci prema evru i hrvatskoj kuni nominalno poskupio čak 25 odsto! I to usred svjetske krize, tokom koje je cijena nafte i većine strateških sirovina bila više nego prepolovljena, svjetska trgovina smanjena više od deset odsto, pa i svjetski proizvod smanjen gotovo za tri odsto. Oni koji su do prije dvije godine rizično uzimali bankarske i stambene zajmove uz zaštitnu valutnu klauzulu u švajcarskim francima, ti su danas u velikim finansijskim mukama, jer su im otplatne rate povećane za više od 30-ak odsto, ali su oni koji su tada ulagali mađarske forinte, poljske zlote ili hrvatske kune u švajcarske franke i u švicarske vrijednosnice ostvarili enormnu, legalnu dobit.

Kome i čemu da zahvale? Pa, odgovor je naizgled jednostavan: velikim europskim i transatlantskim silama, koje su stvorile i održale Švajcarsku kao najsigurnije utočište za kapital svih vrsta u ratnim i kriznim vremenima (što je dokazala i u Prvom i u Drugom svjetskom ratu, pa i tokom tranzicije istočne Evrope kao »pljačke vijeka«, te u uzročno-posljedičnoj američkoj i evropskoj ekonomskoj krizi od 2008. do 2010. godine). Uostalom, u Švajcarskoj su još od druge polovine 19. vijeka siguran azil nalazili i mnogi evropski politički i finansijski emigranti, pa i neki od najvećih revolucionara u istoriji, ali i mnogi špekulanti i lopovi svjetskoga kalibra, skupa sa kriminalno stečenim blagom.

Današnja je Švajcarska, međutim, visoko uređena i politički stabilna zemlja, multijezična i multikonfesionalna, liberalna i otvorena. Sa samo 7,5 miliona stanovnika (od kojih 20 odsto nisu Švajcarci), Švajcarska ostvaruje i jedan od najviših BDP-a po stanovniku (nakon naftonosne Norveške i veletrgovačkog Luxemburga). Zürich je uz New York, Tokio i London jedno od prvorazrednih središta finansijskog i berzanskog biznisa, Union Bank of Switzerland i Credit Suisse među vodećim bankama u svijetu. Švajcarski su nacionalni brendovi i satovi Omega i Longines, i prehrambeni div Nestle, i brojni zaštićeni sirevi, i farmaceutski giganti Ciba-Geigy i Sandoz.

Kompanije iz Švajcarske su veliki usisači inostranih ulaganja, ali i veliki investitori globalni, pa i u mrežu off-shore poreskih utočišta, tako da kompanije sa sjedištima u Švajcarskoj širom svijeta zapošljavaju čak 2,5 miliona radnika i stručnjaka ili približno toliko kao i u Švajcarskoj.

Zato je Švajcarska sve ono što mnogi danas nisu: i zemlja uravnotežena državnog budžeta (bez deficita), i ekonomija s spoljnotrgovinskim viškom, i država s deviznim rezervama, koje su u visini 50 odsto godišnjeg BDP-a!